9 juli 2014

Werken met open data

image for Werken met open data image

Het ‘Actieplan Open overheid’ is een document waarin het ministerie van Binnenlandse Zaken de acties beschrijft die de komende twee jaar gaan plaatsvinden om openheid in te zetten en zo openbaar bestuur en publieke dienstverlening te verbeteren. Dit actieplan is een logisch aanvulling op alle andere bewegingen die zijn ingezet om te werken aan een meer open overheid. Openheid in informatie en de bereidheid informatie te delen spelen daarbij een essentiële rol.

Het ‘Actieplan Open overheid’ is een document waarin het ministerie van Binnenlandse Zaken de acties beschrijft die de komende twee jaar gaan plaatsvinden om openheid in te zetten en zo openbaar bestuur en publieke dienstverlening te verbeteren. Dit actieplan is een logisch aanvulling op alle andere bewegingen die zijn ingezet om te werken aan een meer open overheid. Openheid in informatie en de bereidheid informatie te delen spelen daarbij een essentiële rol. Zeker als het gaat om samenwerking tussen verschillende overheidslagen, publiek-private samenwerking en het vinden van aansluiting met de samenleving. Daarnaast is de overheid ervan overtuigd dat het ‘openen van data’ bijdraagt aan een betere dienstverlening.

Wat verstaan we onder ‘open data’?
‘Open data’ is een begrip dat de afgelopen tijd is uitgegroeid tot een trending topic. Er verschenen veel artikelen die de zin en onzin van open data beschrijven. Er zijn prijzen voor innovatieve ‘open data’-projecten. En er is gesteggel over de juridische aspecten die een rol spelen bij het openbaar maken en het hergebruiken van open data. Daarmee heeft ‘open data’ in ieder geval het stadium van hype achter zich gelaten.
Maar wat verstaat de overheid precies onder open data? Simpel gezegd gaat het om herbruikbare openbare overheidsinformatie. Met de toevoeging dat het (her)gebruik anders is dan het doel waarmee de data zijn verzameld. Daarbij formuleert de overheid ook nog het uitgangspunt dat de informatie in de vorm zoals deze is verzameld voor de uitvoering van de publieke taak, ook op die manier wordt verstrekt, tegen maximaal marginale kosten. Het gaat hier zowel om onbewerkte informatie als om informatie waarvan de bewerking noodzakelijk is voor de uitvoering van de publieke taak.

Het zijn open data het gaat om:

  • openbare overheidsinformatie;
  • overheidsinformatie die is verzameld/geproduceerd in het kader van een publieke taak en met publieke middelen;
  • gratis of tegen maximaal marginale verstrekkingskosten beschikbaar gestelde data;
  • data in de vorm waarin deze zijn verzameld in het kader van een publieke taak;
  • bij voorkeur leesbaar door een machine;
  • bij voorkeur open standaarden.

Deze kenmerken maken de essentie van open data duidelijk. De gebruikers moeten de data makkelijk kunnen vinden voor hergebruik zonder dat er gebruiksbeperkingen aan zijn verbonden.

Gebruik
Open data kennen globaal drie vormen van gebruik. Ten eerste zijn er overheidsorganisaties die data via websites beschikbaar stellen voor bezoekers om informatie te verkrijgen over bijvoorbeeld een stad of streek, voorzieningen, de verkeerssituatie of veiligheid. Dan gaat het meer om dienstverlening naar burgers en bedrijven, door informatie eenvoudig toegankelijk te maken. Afhankelijk van de doelstelling koppelt de organisatie wel of niet verschillende databronnen aan elkaar. Bij deze variant is het vaak niet duidelijk of het initiatief voortkomt uit de behoefte van burgers, of dat er een ‘open data’-project is gestart omdat men hier iets mee ‘moet’.
Een tweede manier van het gebruik van open data ligt bij bedrijven of privé-personen die beschikbare data aanwenden om anderen een dienst te verlenen. In de meeste gevallen dienen websites of apps als een interface voor het gebruik van data door derden. De website/app van HogeNood.nl (weergeven van openbare toiletten in de buurt) is hier een voorbeeld van. De ontwikkelaar van de website of app kiest zelf of hij een betaalde dienst levert of dit kosteloos doet.
Een derde variant is het gebruik van open data om de eigen dienstverlening en het concurrentievoordeel te verbeteren. Bedrijven gebruiken dan de beschikbare data (vaak gekoppeld aan andere datasets) in plaats van zelf data te verzamelen om bijvoorbeeld kosten te besparen. Bij deze variant ontstaan regelmatig conflicten tussen overheidsorganisaties en commerciële bedrijven die de overheid beschuldigen van het ‘verpesten’ van de markt. Dit speelt bijvoorbeeld bij commerciële kaartenmakers en Rijkswaterstaat die het wegennet vrijgeeft als open data.

Informatiebeheer(der) en open data
Vooral het kenmerk dat een gebruiker zonder enige beperking de gewenste data kan hergebruiken, vraagt om een doordachte aanpak van ‘open data’-projecten. Ten eerste is er wet- en regelgeving die aan banden legt welke informatie in aanmerking komt voor gebruik in de vorm van open data. Denk bijvoorbeeld aan privacygevoelige informatie.
Daarnaast verwacht de (her)gebruiker van open data dat deze juist, betrouwbaar, authentiek en volledig zijn. En daar ligt een van de pijnpunten bij de vele ‘open data’- projecten die inmiddels zijn gestart. Te vaak blijkt dat de volledigheid van de data te wensen over laat. Afhankelijk van het gebruik zou dit verstrekkende consequenties kunnen hebben. Nu is een verkeerd aangegeven locatie van een openbaar toilet op website/app HogeNood.nl vervelend, maar niet rampzalig. Dat lig natuurlijk anders bij het vertrouwen op open data als het gaat om graafwerkzaamheden en de plaatsing van elektriciteitskabels.
Maar dit geldt natuurlijk ook als een overheidsorganisatie zelf gaat starten met open data. Elk projectteam dat zich hier mee bezighoudt, moet zich ervan bewust zijn dat betrouwbaarheid en compliance geborgd zijn. Een belangrijke rol dus voor de medewerkers documentaire informatievoorziening.

Toekomst
De rijksoverheid heeft ervoor gekozen om hergebruik van overheidsinformatie te stimuleren. De verwachting is dat het aantal partijen dat gebruik gaat maken van deze open data enorm zal toenemen. Zeker omdat er commerciële voordelen zijn te behalen met slim gebruik van data. Data bovendien die tegen ‘maximaal geringe verstrekkingskosten’ (al is niet helemaal duidelijk wat dat betekent) beschikbaar zijn. Personen of bedrijven met goede ideeën kunnen dus profiteren van de inspanningen van overheidsorganisaties op het gebied van de creatie, het toegankelijk maken en beheren van informatie. Maar dan moet de informatie wel op orde zijn!

Voorbeelden van het gebruik van open data

venlo.incijfers.nl
homepagina Venlo in cijfers
Deze website biedt u als (toekomstig) inwoner van Venlo, ondernemer, scholier, ondernemer, ambtenaar, cijfers over ruim 1000 onderwerpen die spelen binnen de gemeente. De cijfers zijn eenvoudig te vergelijken met Nederland.

Waarstaatjegemeente.nl
homepagina Waarstaatjegemeente
Website waarbij bezoekers gemeenten onderling kunnen vergelijken op diverse onderdelen, zoals demografie, dienstverlening, zorg en welzijn, bestuur en leefklimaat. De site is een initiatief van de VNG en KING.

BIGregister.nl
zoekpagina BIG-register
Het CIBG houdt onder meer het BIG-register bij, een databank van gecertificeerde zorghulpverleners. Jouw huisarts, tandarts en fysiotherapeut, maar ook een (actieve of nietlanger actieve) verpleegkundige heeft via het BIG-register een stempel van bekwaamheid, als het ware.

HogeNood.nu
pagina HogeNood
HogeNood is dé applicatie voor op uw mobiele telefoon waarmee u het dichtstbijzijnde openbare toilet of semi-openbare toilet kunt vinden. Stelt u zich eens voor dat u winkelt, fietst of met de auto rijdt in een vreemde omgeving en u moet plotseling naar het toilet. Waar kunt u dan naar toe voor het dichtstbijzijnde en schone toilet?

10000scholen.nl
homepagina 10.000scholen.nl
10000scholen.nl helpt ouders bij het vinden en vergelijken van scholen. Van alle basis- en middelbare scholen in Nederland wordt zoveel mogelijk onafhankelijke informatie getoond. De overheid verzamelt heel veel informatie over scholen en die is via deze site toegankelijk voor ouders.

OVinfo-app
OVinfo-app
De OVinfo-app geeft actuele vertrektijden voor reizigers in het openbaar vervoer. OVinfo kan voor elke vervoerder vertellen hoe laat bus en/of trein vertrekken en arriveren. Alles real time.

Eric.kokke@goopleidingen.nl, Eric Kokke is marketing manager bij GO opleidingen en redactielid van Od.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *